Śpiewać każdy może...
W
Poniżej przedstawiamy fragment artykułu. Cały tekst można przeczytać w Magazynie "Presto" Nr 2. lipiec-sierpień-wrzesień 2012.
Zespół i Studium Zoltána Kodálya (Mirosława Jankowska)
Mirosława Jankowska
ZESPÓŁ I STUDIUM ZOLTÁNA KODÁLYA W AKADEMII MUZYCZNEJ IM. F. CHOPINA
Potrzeba powołania w Akademii zespołu, który systematycznie zajmowałby się „problematyką kodalyowską”, pojawiła się już około roku 1985. Wyodrębniono wówczas, w międzyuczelnianym Instytucie Pedagogiki Muzycznej Akademii Muzycznej im. F. Chopina – Zespół Kodalyowski, który znalazł się pod bezpośrednią opieką dyrektora, doc. dra Wojciecha Jankowskiego. Przede wszystkim rozwijano prace związane z przygotowaniem polskiej adaptacji koncepcji Zoltána Kodálya. Zespół wziął udział w badaniach „Edukacja muzyczna w Polsce” (Resortowy Program Badań Podstawowych – MEN III.54). Jednym z tematów była „Pedagogika muzyczna Zoltána Kodálya”. W prace badawcze został włączony bardzo ważny nurt dydaktyczny – uruchomienie eksperymentalnych „klas śpiewających” w Warszawie (Maria Czarnecka i Urszula Jankowska)[1]. W pracach związanych z prowadzeniem zajęć muzycznych z dziećmi uczestniczyła z ogromnym zaangażowaniem, jako konsultant, prof. Andrea Jaworska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, wówczas również pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu i członek Zespołu Kodalyowskiego.
Zespół Kodalyowski był również inicjatorem organizacji letnich Polsko–Węgierskich Seminariów Kodalyowskich w Polsce[2], wraz z Kołem Kodalyowskim Polskiej Sekcji ISME, które było usytuowane przy Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Dzieci z klas eksperymentalnych też brały udział w tych Seminariach[3].
Efektem prac badawczych w Zespole było przygotowanie polskiej adaptacji koncepcji kodalyowskiej. J. Katarzyna Dadak-Kozicka przygotowała wybór polskich pieśni ludowych wraz z komentarzem metodycznym opublikowany w: Polska muzyka ludowa w początkach edukacji. Z prac nad polską adaptacją Kodálya (AMFC Warszawa 1990). W wersji rozszerzonej został wydany jako Śpiewajże mi jako umiesz. Muzykowanie w szkole według koncepcji Kodálya, tejże autorki ( WSiP 1992).
Z kolei efektem szerszej, ale też i późniejszej współpracy (warszawsko-katowickiej) było przygotowanie wersji podręcznikowej polskiej adaptacji koncepcji Kodálya, w postaci podręczników dla dzieci klas I–III i przewodników metodycznych dla nauczycieli – Maria Czarnecka, Anna Waluga Rozśpiewana szkoła, wydawnictwo STENTOR, Warszawa 1995–1997.
Prace badawcze Zespołu zaowocowały także rozpoczęciem serii wydawniczej „Pedagogika muzyczna Zoltána Kodálya. Materiały źródłowe i opracowania”[4].
Wraz z likwidacją Instytutu Pedagogiki Muzycznej[5] część jego pracowników (a tym samym i członków Zespołu Kodalyowskiego) została włączona do Katedry Edukacji Muzycznej, część do międzywydziałowej Katedry Psychologii Muzyki.
Instytut ściśle współpracował z Muzyczno-Pedagogicznym Instytutem Zoltána Kodálya w Kecskemét (Węgry) zarówno we wszystkich kodalyowskich działaniach wydawniczych, jak i w organizacji polskich Seminariów. Współpraca ta jest kontynuowana[6].
1 czerwca 2002 roku Rektor, prof. Ryszard Zimak powołał Studium Zoltána Kodálya[7]. Kierownikiem Studium została prof. dr hab. J. Katarzyna Dadak-Kozicka.
Cele i profil Studium sformułowano następująco: „... ma za zadanie propagować koncepcję pedagogiczno-muzyczną Zoltána Kodálya. Akcentuje ona: śpiew i żywe muzykowanie jako podstawę nauki muzyki, integralność nauczania muzyki (połączenie solfeżu z historią muzyki, stylów i kultury oraz analizą dzieła) oraz rodzimy folklor jako fundament edukacji (ułatwia on zdobycie kompetencji muzycznych na wzór językowych – Kodály: należy poznać wpierw własny język muzyczny, a potem języki obce – i rozumienie muzyki profesjonalnej). Muzykowanie ma utrwalić poznanie i rozumienie muzyki; temu też służy tzw. solmizacja relatywna w początkach edukacji, kształcąca słyszenie tonalne”[8].
Działalność Studium była kontynuacją prac Zespołu Kodalyowskiego. Wyodrębniono w niej dwa nurty: 1. dydaktyczny i 2. badawczo-upowszechnieniowy.
W zakresie działalności dydaktycznej, prowadzone były (i są) w AMFC wykłady i warsztaty dotyczące znajomości koncepcji Kodálya oraz folkloru. Pracownicy Studium uczestniczyli też, jako organizatorzy i wykładowcy, w letnich Polsko-Węgierskich Seminariach Kodalyowskich (będących kursami doskonalenia zawodowego), od 1983 organizowanych we współpracy z Akademią Muzyczną w Katowicach. Studium było organizatorem trzech Seminariów letnich: w Cieszynie (2002), Elblągu (2004) i Lublinie (2006). Prowadzona jest też działalność informacyjna i konsultacyjna oraz współpraca z nauczycielami prowadzącymi zajęcia muzyczne według koncepcji Kodálya w szkołach podstawowych (Olivia Kaczyńska, Piotr Pawiński, Katarzyna Piotrowska), szkołach muzycznych (Elżbieta Siczek, Daniel Zieliński), prowadzącymi chóry amatorskie (Paweł Hruszwicki).
Z kolei prace naukowo-upowszechnieniowe dotyczyły studiów nad koncepcją Kodálya oraz jej światowymi adaptacjami. Owocem tych prac były konferencje (m.in. w AMFC oraz na Seminariach), udział w sympozjach International Kodály Society, Instytutu Kodálya w Kecskemét (Węgry) oraz artykuły w „Kwartalniku Polskiej Sekcji ISME”, „Ruchu Muzycznym”, „Wychowaniu Muzycznym w Szkole” (numer 3, 2003 jest w całości poświęcony problematyce kodalyowskiej) i publikacje: Studium współpracowało z Instytutem Kodálya w Kecskemét, z Międzynarodowym Towarzystwem Kodalyowskim (International Kodály Society, Budapeszt)[9] i Węgierskim Instytutem Kultury w Warszawie. Istotnym przedmiotem tej współpracy były nie tylko niemal wszystkie wymienione wyżej inicjatywy, ale także planowane na rok 2005 Międzynarodowe Sympozjum Kodalyowskie, które miało odbyć się w Warszawie i Katowicach, jako wspólna inicjatywa obu ściśle i od lat współpracujących ośrodków pedagogiki kodalyowskiej. Także pierwsze w Polsce, i jakże konieczne, Studia Podyplomowe o powyższym profilu. Niestety, z wielu powodów niezależnych od Studium, obie inicjatywy zostały odłożone.
Studium Zoltána Kodálya jako odrębna jednostka działało cztery lata. Jego pracami kierowały: Katarzyna Dadak-Kozicka (rok akad. 2002/3), Mirosława Jankowska (rok akad. 2003/4 i 2004/5) i Małgorzata Prośniak (rok akad. 2005/6).
W październiku 2006 r., m.in. na miejsce Studium, utworzono Zakład Metod Edukacyjnych, a w nim: Zespół Kodalyowski, Zespół Dalcroze’ai Zespół Orffa.
Działania dydaktyczne, wydawnicze, badawcze i upowszechnieniowe związane z koncepcją Kodálya będą nadal prowadzone przez Zespół Kodalyowski.
[1] Obszerniej o tych klasach w zapisach rozmów z Mihályem Ittzésem (s. 105), Marią Czarnecką (s. 121), Anną Walugą (s. 124) i W. Jankowskim (s. 129).
Doświadczenia i wyniki badań – vide Pierwsze w Polsce klasy śpiewające. Praca zbiorowa pod red. Wojciecha Jankowskiego. Warszawa, Akademia Muzyczna im. F. Chopina, Instytut Pedagogiki Muzycznej, 1991, s. 15–107 (seria: Pedagogika Muzyczna Zoltána Kodálya. Materiały źródłowe i opracowania. T. 3); w pracy tej są również przedstawione w skrócie doświadczenia i badania, prowadzone w Katowicach; obszerniejsze ich ujęcie znajduje się w pracy doktorskiej A. Walugi (Skuteczność nauczania śpiewu dwugłosowego w klasach I–III według założeń koncepcji Kodálya), napisanej w Instytucie Pedagogiki Muzycznej AMFC, pod kierunkiem doc. dra Wojciecha Jankowskiego i obronionej w Instytucie Badań Pedagogicznych w Warszawie w roku 1990.
[2] O Seminariach obszerniej w dalszej części, s. 101.
[3]W seminariach, w tzw. „pierwszym Cieszynie” (1985), a następnie w Bieczu (1988)i w Łańcucie (1990), uczestniczyły dzieci z klas warszawskich, a poczynając od seminarium w Gdańsku (1996) dzieci z klas katowickich; a od seminarium w Zamościu (1998) – także dzieci z klas bydgoskich.
[4] Do roku 2006 wydano w Akademii Muzycznej im. F. Chopina osiem kolejnych tomów; wykaz – vide s. 159.
[5] Instytut działał w latach 1974–1992. W jego skład wchodziły: Katedra Pedago-giki, Katedra Psychologii Muzyki i Studium Pedagogiczne. Częścią Instytutu był Ekspe-rymentalny Warsztat Rytmiki (1974–1986) i przez kilka lat Sekcja Rytmiki (1983–1988), później włączona do Wydziału Edukacji Muzycznej.
[6] Umowa o współpracy została przedłużona w grudniu 2004 roku i podpisana przez Rektora AMFC prof. Ryszarda Zimaka i Dyrektora Instytutu Kodálya prof. Pétera Erdeia.99 Zespół i Studium Zoltána Kodálya w AMFC
[7] Powołane zostały także Studium Dalcroze’a i Studium Orffa.
[8] Była to część informacji zamieszczonej na stronie internetowej Akademii.100 Mirosława Jankowska
Following Zoltán Kodály in Poland. Essays in honour of Mihály Ittzés (1999). Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie.
Kodály Zoltán (2002). O edukacji muzycznej. Pisma wybrane. Mirosława Jankowska (red.), AMFC i Węgierski Instytut Kultury w Warszawie.
Integrujące wartości muzyki. (2002). AMFC i Filia Uniwersytetu Śląskiego, Warszawa–Cieszyn.
Jankowski Wojciech (2005). Czemu Kodály? Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie.
Herboly-Kocsár Ildikó (2005). Nauczanie polifonii, harmonii i form w szkole podstawowej. Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie.
[9] Studium uczestniczyło w przygotowaniu i nagraniu materiałów do publikacji: Music, a Universal Language. 31 folksongs from 21 different countries with an arragement of each song for 2- or 3-part children’s or youth choir. With 2 CDs. IKS, Budapest 2006. Dwie polskie pieśni ludowe w opracowaniu Sławomira Czarneckiego przygotował chór Państwowej Szkoły Muzycznej nr 2 im. F. Chopina w Warszawie pod dyrekcją Elżbiety Siczek; nagrania dokonali studenci Wydziału Reżyserii Dźwięku AMFC.101 Seminaria kodalyowskie w Polsce.
Klasy Kodályowskie (Wojciech Jankowski)
Wojciech Jankowski
POLSKIE KLASY „ŚPIEWAJĄCE” – DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY
W pedagogice muzycznej opartej na założeniach kodalyowskich, zwłaszcza w Ojczyźnie Kodálya, na Węgrzech, tzw. klasy „śpiewające”, a ściślej szkoły ogólnokształcące z klasami muzycznymi (Ének-Zenei Altalános Iskola), stanowią trzon praktycznych zastosowań tej pedagogiki[1]. Jeszcze dziesięć lat temu było ich na Węgrzech ponad 150. Przy założeniu, że w każdej szkole był co najmniej jeden ciąg takich klas (z reguły było więcej), zaś każda klasa to zarazem chór, daje to ok. 1500 klas i chórów (w kraju trzy i pół razy mniejszym od Polski!).
Za co kochać Zoltána Kodálya? (Wojciech Jankowski)
Trzy pytania Wojciecha Jankowskiego do Józefy Katarzyny Dadak-Kozickiej w związku z przygotowaniami do Międzynarodowego Sympozjum Kodályowskiego w sierpniu 2009 w Katowicach.